Skip to content 
Samochód zapakowany po sam dach, rodzina w dobrym nastroju – oto jedziemy na wakacje! I ten okropny moment, w którym uświadamiasz sobie że właśnie złapaliśmy gumę. W środku niczego, na poboczu, bierzesz się do wymiany opony. W teorii wiadomo jak to zrobić, ale gdzie ten 20-letni lewarek od ojca? No właśnie. Brak doświadczenia, nieodpowiedni sprzęt, który trzeba znaleźć w czeluściach samochodowych skrytek. Ile zajmie przezbrojenie naszej maszyny z zepsutej opony na dobrą? 30 minut? Godzinę?
Mistrzowie w akcji
A ile czasu zajmuje taka wymiana profesjonalnemu zespołowi Formuły-1? 5 do 10 sekund. Zespół ludzi, jasny podział zadań, najwyżej jakości sprzęt w ściśle określonym miejscu. Minimalizacja niepotrzebnych ruchów. Synchronizacja. Doświadczenie – standaryzacja wykonywanej wielokrotnie czynności. I samochód pędzi dalej.
SMED
Proces przezbrajania maszyn jest niezbędny i obecny w codziennej pracy. Niestety – sam w sobie nie tworzy wartości dodanej dla klienta (produktu). Stanowi natomiast marnotrawstwo – MUDA. Jak więc zminimalizować marnotrawstwo? Optymalizując czas przezbrojenia metodą SMED. SMED czyli z ang. Single Minute Exchange of Die to sposób na skracanie czasów przezbrojeń. Metoda została opracowana przez Shiego Shingo w Toyocie, jako sposób analizy procesu przezbrojeń i jego usprawnienia.
Przezbrojenie maszyny
Czym jest przezbrojenie maszyn? Na proces przezbrajania maszyn i urządzeń składa się:
- przygotowanie demontażu, weryfikacja materiałów,
- demontaż i montaż narzędzi,
- centrowanie i ustawianie wymiarów i innych parametrów,
- wykonanie próbnych egzemplarzy półfabrykatów.
Redukcja czasu przezbrojenia maszyny zwiększa czas przeznaczony na produkcję i jednocześnie umożliwia zmniejszenie wielkości partii produkcyjnych, ilości zapasów i w efekcie powoduje obniżenie kosztów produkcji.
Ale zanim SMED..
Zanim jeszcze rozpoczniemy faktyczny SMED, należy dobrze zaplanować, kiedy i jak to zrobić. Dlaczego planowanie jest tak istotne? Bo SMED oznacza zwykle zatrzymanie linii, a to zawsze jest ważne. Aby pracować zgodnie z harmonogramem i na czas dostarczać produkty do klientów, linia musi działać zgodnie z planem.
SMED i jego korzyści
Jaki jest cel SMED? Redukcja czynności wewnętrznych i zamiana ich czynności zewnętrzne. Skrócenie czasu przezbrojenia maszyny. Zwiększanie produktywności danej linii. Redukując czas przezbrojenia możemy zrealizować dwa podstawowe cele naszego biznesu. Może to być zwiększenie wydajności czyli w tym samym czasie uzyskamy więcej produktów. Oraz zmniejszenie wielkości partii produkcyjnej czyli lepsza reakcja na wymagania klientów i wyższa elastyczność. Wydajność oraz/lub konkurencyjność.
Etapy SMED
- Obserwacja i dokumentacja przezbrojenia,
- Oddzielenie przezbrojenia zewnętrznego i wewnętrznego,
- Przekształcenie czynności wewnętrznych w zewnętrzne,
- Doskonalenie.
1. Analiza stanu obecnego
Pracę zaczynamy od analizy stanu obecnego. W tym celu powinniśmy sfilmować każdą osobę pracującą na linii oraz wszystkie operacje. Poza filmem tworzymy spis czynności wykonywanych podczas procesu. Warto uwzględniać w tym opisie od razu zauważone błędy i marnotrawstwa. Kolejne co należy zrobić w tym kroku to zliczenie czasu poszczególnych czynności. Możemy też wykorzystać narzędzie zwane Diagramem Spaghetti. Jest on wizualizacją ruchu operatora. Mając plan linii nanosimy na nim poruszających się pracowników.
Poprzez obserwację stanu obecnego dostrzegamy niezgodności, sytuacje trudne, błędy, odchylenia. Wstępnie określamy też operacje wewnętrzne i zewnętrzne oraz czynności przygotowawcze, przezbrojenia i regulacji. Zapisujemy rodzaje wymaganych ustawień maszyny. Identyfikujemy MUDA w obszarach 5M czyli ludzi, materiałów, maszyn, metody pracy, zarządzania.
Czy więc SMED może wykonać jedna osoba? Nie, do tego potrzebny jest zespół. Z prostego powodu – jedna osoba nie będzie w stanie wykonać wszystkie powyższe czynności. Nie roztroi się.
2. Oddzielenie przezbrojenia zewnętrznego i wewnętrznego
Gdy mamy spisane czynności, przechodzimy do podzielenia ich na wewnętrzne i zewnętrzne. Zacznijmy od wyjaśnienia czym się różnią te dwa pojęcia. Czynności wewnętrzne wymagają od nas zatrzymania maszyny. Czynności zewnętrzne nie wymagają zatrzymania maszyny. Być może podczas wykonywania tego podziału okaże się, że pojawią nam się czynności niepotrzebne – je od razu eliminujemy. Rozróżniamy rodzaje używanych narzędzi (klucze, pozycjonometry, imbusy itp.), niezbędne oprzyrządowanie (formy, szablony itp.) oraz używane narzędzia ręczne (transportery, podnośniki, wózki, łańcuchy itp.).
3. Przekształcenie czynności wewnętrznych w zewnętrzne
Czas zatrzymania maszyny to straty, dlatego w tym momencie należy zastanowić się, czy czynności wewnętrze da się zamienić na zewnętrzne? Niektórych oczywiście nie, np. jeśli w trakcie procesu trzeba zmienić w maszynie formę – nie zrobimy tego w trakcie, gdy maszyna działa i używa innej formy.
Rozważamy wprowadzenie udogodnień, które pozwolą wyeliminować niepotrzebne ruchy w pionie i poziomie. Mogą to być np. montaż stołów podnośników, taśm przesuwnych, uchwytów. Rozpatrujemy także warianty przesunięcia miejsc pobierania narzędzi oraz części. Rozważamy zastosowanie wózków, podnośników, wyciągów.
4. Doskonalenie
Kiedy już wiemy, jakie czynności muszą pozostać wewnętrznymi a które są zewnętrznymi czas zastanowić się nad usprawnieniem i jednych i drugich. I tutaj stosujemy założenie burzy mózgów: każdy pomysł jest dobry! Nie skreślamy nic z miejsca, bo w tym momencie jest np. dla firmy za drogie. Być może w tym momencie jest za drogie, może za rok już nie będzie?
a) Redukcja wewnętrznych czasów przezbrojeń
Planujemy redukcję czasu zadań, które nie mogą być zamienione zadania zewnętrzne. Szukamy możliwości usunięcia tych czynności łub łączenia ich w jednolite bloki procesów np. zmianę rodzaju używanych narzędzi, tworzenie podzespołów do przezbrojenia w czasie kiedy maszyna jeszcze pracuje itp. W pierwszej kolejności wykonujemy akcje niewymagające nakładów finansowych, w drugiej kolejności wymagające średnich i niewielkich inwestycji.
Wykonujemy takie zmiany jak kalibracja, zastosowanie narzędzi pomiarowych, standaryzacja ustawień, standaryzacja kluczy, zapewnienie dostępności części w szafach i na regałach, upraszczanie regulacji wózków. Dbamy także o ciągłe zbieranie pomysłów szczególnie od operatorów i służby utrzymania ruchu.
Dla przykładu zamiast korzystania z różnego rodzaju śrub a co za tym idzie – różnych narzędzi do ich odkręcania – korzystamy tylko z rozwiązania typu imbus.
b) Łączenie, eliminacja i upraszczanie zadań zewnętrznych
W tym miejscu zmiany tworzymy kompletną standaryzację 5S dla wszystkich urządzeń, narzędzi, komponentów i przyrządów potrzebnych do procesu przezbrajania. Zapewniamy wózki, palety, imadła, półki, wyznaczone miejsca odkładcze itd. Wdrażamy plany kontroli tych miejsc oraz tworzymy standardowe zadania związane z przezbrojeniami: co mam być przygotowane lub wykonane, kiedy i jak długo należy to wykonywać. Opisujemy karty przezbrojenia SMED dla konkretnej maszyny wyszczególniając zadanie do wykonania w miarę możliwości wraz ze zdjęciami np. montaż osłon 6 minut, sprawdzanie szczelności 3 minuty, potrzebna pomoc osoby trzeciej.
Jeszcze pare korzyści redukcji czasu przezbrojeń
- Redukcja czasu nie produktywnego czyli postoju i pracy nie wydajnej.
- Wykonywanie krótszych serii produkcyjnych sprawią, że są one tańsze ponieważ wymagają mniejszych zapasów.
- Występuje realna redukcja zapasów.
- Zwiększa się satysfakcja odbiorcy/klienta poprzez możliwość otrzymania wymaganych ilości w krótkim czasie.
- Następuje skrócenie czasu dostawy opisane wg zasad Heijunka.
- Uzyskujemy także rzeczywistą poprawę wydajności oraz obniżenie kosztów wytwarzania.
