Skip to content 
Wszystko zaczyna się od celów. Marnować można wiele ale nie zawsze to co dla jednych jest marnotrawstwem, jest nim dla wszystkich. Dla jednych marnotrawstwem jest pozostawienie jedzenia na talerzu. Mają więc przemożną potrzebę dokończenia nadmiarowego posiłku. Wiedzą że będzie to skutkowało przejedzeniem lub złym samopoczuciem, ale tak mają zakodowane swoje cele, że po prostu szkoda zostawić. Dla innych marnotrawstwem będzie zjedzenie nadmiarowego jedzenia które zostało nam podczas posiłku. Będzie to marnotrawstwo pracy włożonej w utrzymanie dobrej formy. Więc tak naprawdę lepiej jest zostawić i nie zjeść niż zjeść aby się nie zmarnowało.
Cele
W systemie zarządzania lean manufacturing cele to usytuowane na szczycie domu Toyoty kategorie działań. Są nimi SQDCP czyli Safety – Quality – Delivery – Costs – People. Zdrowy system produkcyjny i system zarządzania zakłada że
- Safety = bezpieczeństwo – ma być jak najwyższe
- Quality = jakość -ma być jak najwyższa
- Delivery = dostawy – ma być na czas
- Costs = Koszty – powinny być jak najniższe
- People = Ludzie – powinni być jak najbardziej zaangażowani
MUDA
I na takiej kanwie zostało stworzonych siedem marnotrawstw japońskie MUDA które, jeśli występują, utrudniają nam osiąganie tych konkretnych celów. Jak zdefiniowano to marnotrawstwo? Aby zrozumieć skąd te marnotrawstwa się wzięły, należy spojrzeć na proces produkcji. Proces liniowy, w sekwencji przepływu jednej sztuki w układzie gdzie na każdym stanowisku dodawana jest wartość, czyli pewien element tworzący produkt. Spójrzmy sobie na linię produkcyjną, na której wytwarza się załóżmy pudełka.
Sytuacja idealna
Na pierwszej stacji operator numer 1 kładzie na taśmie produkcyjnej podstawkę pudełka. Zajmuje mu to trzy sekundy.
Na drugiej stacji roboczej operator numer 2 kładzie prawy bok pudełka
Na trzeciej stacji operator numer 3 dokłada również lewy bok pudełka i jemu również zajmuje to 3 sekundy.
Tak samo jak jego poprzednik, na czwartej stacji kolejny dokłada przód.
Na piątej stacji, kolejny operator dokłada tył
Na 6 stacji, kolejny operator dokłada daszek.
W taki sposób mamy całe pudełko. Mamy 6 stacji, 6 operatorów, każdy z nich działa po 3 sekundy – wszystko zajmuje 18 sekund. Świat jest idealny, przepływ nie wstrzymany.
… i nieidealna
A teraz co by się stało gdyby załóżmy operator numer 3 z jakiegoś powodu nie wykonywał swojej pracy w ciągu trzech sekund tylko w ciągu pięciu sekund? Okazałoby się że operatorzy 1 i 2 zaczęliby pracować wyraźnie szybciej w stosunku do operatora numer 3 Choć tak naprawdę czas ich pracy nie byłby szybszy. Po prostu w relacji do operatora numer 3 ich praca byłaby nad wyraz efektywna, ponieważ operator numer 3 pracowałby wolniej.
Zapasy
W związku z powyższym przed operatorem numer 3 zaczęłyby pojawiać się zapasy. Zapasy te generowane byłyby przez operatora numer 2, który wykonując swoją pracę szybciej musiałby coś z wynikami swojej pracy zrobić, więc odkładałby nadprodukowane elementy, tworząc zapas. Okazałoby się dalej że ten operator numer 2 a być może nawet operator numer 1 zrozumieliby po chwili, że mają troszeczkę więcej czasu. A ponieważ czujne oko kierownika patrzy, zaczęliby wykonywać swoją pracę trochę bardziej dokładnie niż trzeba. A być może niedokładnie, a zaczęliby wykonywać dodatkowe, nadmierne czynności, które by usprawiedliwiły czas ich pracy wynosząc pięć sekund a nie jak dotychczas 3.
Nadmierne przetwarzanie i jego skutki
To po co mają się śpieszyć skoro ten na stacji 3 i tak się nie wyrabia? Mamy więc już co najmniej trzy marnotrawstwa: nadprodukcje, zapasy, nadmierne przetwarzanie. Do czego może prowadzić nadmierne przetwarzanie? Do błędów jakościowych. Operatorzy mogą na stanowiskach 1 i 2 zrobić coś niby lepiej – ale tak naprawdę gorzej. Mogą za bardzo przeszlifować, bardzo wyrównać i finalnie doprowadzić do usterki. Powstają defekty.
Wąskie gardło
Jednak dotychczas obserwowaliśmy co się dzieje przed naszym tak zwanym wąskim gardłem operator numer 3 który produkuje wolniej niż powinien z jakiś względów. Być może awarii, albo niedyspozycji. Może z niewłaściwego surowca, czy nieumiejętności nie był prawidłowo przygotowany. Są różne powody. Niemniej jednak jest to stanowisko wąskim gardłem i generuje nam pewną trasę w procesie.
Oczekiwanie
Ale co się dzieje za wąskim gardłem po prawej stronie tego który robi swój etap produkcji w 5 sekund? Po prawej stronie przede wszystkim mamy oczekiwanie. Operator numer 4 przede wszystkim czeka aż ten poprzednik wykona swoją rzecz. Operator 4, kiedy dostanie w końcu pudełko od operatora numer 3, to wie że tamten przed nim troszeczkę się guzdrze, więc też będzie swoją pracę wykonywał w sposób nadmiarowy. Ma czas, bo na spokojnie da radę zrobić i pracę i porozmawiać z koleżanką i być może coś poprawić, pójść na papierosa albo cokolwiek innego. Te dwie sekundy jego czasu, niewykorzystane, są czystą stratą wydajności i można by tak opisywać operatora numer 5 i 6. Każdy z nich zacznie dostosowywać się do obecnej sytuacji.
Jak zauważyć marnotrawstwa
Zapasy w jednym miejscu będą się piętrzyły, w innym miejscu będą się pojawiały przestoje, mikroprzestoje, zatrzymania uzasadnione mniej lub bardziej. Ale będą. I stąd właśnie biorą się marnotrawstwa. Z takiego prostego zaburzenia rytmiki pracy, z prostych błędów które sprawiają że rytm czyli takt przestaje działać. Całą sztuką wdrożenia lean manufacturing czyli produkcji odchudzonej jest umiejętność dostrzeżenia marnotrawstw w procesie i ich eliminacja z procesu. Aby te marnotrawstwa móc obserwować, dysponujemy pakietem wielu narzędzi. Od prostych, takich jak 5S, pozwalających nam zobaczyć odstępstwa w przestrzeni pracy czy TPM, pozwalających nam zobaczyć odstępstwa w kondycji parku maszynowego, po narzędzia złożone takie jak Kanban czy kaskadowanie celów
Podsumowanie
Kanon 7 marnotrawstw czyli siedmiu grzechów głównych lean manufacturing:
- Nadprodukcja – wykonywanie więcej niż jest to wymagane
- Zapasy, bezpośrednio wynikające z nadprodukcji czyli utrzymywanie nadmiaru produktów lub półproduktów w których zamrożone mamy pieniądze
- Transport, czyli konieczność przemieszczania w przestrzeni wyprodukowanych nadmiernie elementów
- Ruch czyli konieczność przemieszczania się w celu uzyskania dostępu do tych elementów lub uzyskania dostępu do narzędzi, informacji, decyzji
- Nadmierne przetwarzanie czyli wykonywanie pracy większej niż oczekiwana przez klienta na tym etapie pracy, za którą klient nam nie płaci
- Błędy jakościowe czyli wytwarzanie wadliwych półproduktów i produktów i konieczność odtwarzania kolejnych prawidłowych
- Oczekiwanie czyli strata czasu wynikająca z wszystkich poprzednich marnotrawstw, bądź też niewłaściwie zagospodarowany czas lub nieodpowiednio użyte zasoby ludzi, materiałów, maszyn, metod pracy i zarządzania
Ósme marnotrwastwo
Naturalnie marnotrawstwa mogą być definiowane szerzej. Dość powszechne jest postrzeganie jako swego rodzaju ósme marnotrawstwo niewykorzystanego potencjału ludzkiego. Czyli tego co ludzie potrafią lub mogliby zrobić ale ze względu na niedomagania organizacyjne lub też niewłaściwe zarządzanie nie potrafimy z nich tego wydobyć. Mogą to być twarde umiejętności techniczne bądź też potencjał kwalifikacji miękkich, społecznych, zarządczych.
Własne marnotrwastwa
Istnieją organizacje które wedle własnego uznania i potrzeb dodają do kanonu własne marnotrawstwa i uważam że bardzo dobrze. Bo świadczy to o tym że rozumieją swoje procesy i są w stanie reagować na jeszcze więcej odstępstw A dzięki temu są w stanie oszczędzać jeszcze więcej niepotrzebnie wydanych pieniędzy, niepotrzebnie zmarnowanego czasu. Przykładami takich dodatkowych marnotrawstw może być niewłaściwa ergonomia pracy bądź wadliwie przeprowadzona komunikacja pomiędzy etapami procesu. Wszystkie te marnotrawstwa naturalnie możemy obserwować w środowisku produkcyjnym. Ale także w środowisku usługowym, administracyjnym, logistycznym i praktycznie każdym innym aspekcie życia. Jeśli chcesz wiedzieć więcej zapraszam do Kuźni Produktywności
~IreneuszPoznański
